Hơn 75% sản lượng thanh long Bình Thuận hiện được xuất sang thị trường Trung Quốc bằng đường tiểu ngạch. Nếu thị trường bất ngờ ngưng nhập tiểu ngạch thì hàng chục ngàn nông dân và doanh nghiệp (DN) chuyên làm thanh long sẽ đi vào… ngõ cụt.

Phát triển phi mã

Theo con số thống kê chưa đầy đủ, diện tích thanh long Bình Thuận hiện nay là 22.000 ha. Trong khi quy hoạch phát triển thanh long đến năm 2015 được tỉnh phê duyệt chỉ là 15.000 ha. Trong số 22.000 ha hiện nay có khoảng 17.000 ha đang cho trái. Số còn lại là thanh long mới trồng. Điều đó cho thấy cây thanh long Bình Thuận đang phát triển “phi mã”.

Chủ tịch UBND H.Hàm Thuận Bắc Nguyễn Thanh Đạt cho biết: “Nông dân trồng ồ ạt dù địa phương đã cảnh báo nhiều nguy cơ. Trong mấy tháng đầu năm H.Hàm Thuận Bắc trồng mới gần 200 ha. Thậm chí trồng ngay trên đất lúa. Dù chúng tôi khuyến cáo, thậm chí xử phạt nhưng dân vẫn trồng”. Vì sao có tình trạng phát triển nóng như vậy? Theo ông Nguyễn Thanh Đạt, do thanh long bán được giá, có lãi nhiều lần so với trồng lúa nên dù có cấm, bà con vẫn trồng.

Tương tự, tại H.Hàm Thuận Nam, nơi được coi là “thủ đô thanh long VN” cũng có diện tích phát triển “khủng”. Trưởng phòng Nông nghiệp H.Hàm Thuận Nam Nguyễn Văn Phúc cho biết cả huyện có trên 11.000 ha. Từ đầu năm tới nay trồng mới tới trên 350 ha (nhiều nhất tỉnh). Theo ông Phúc, mỗi ha thanh long cho sản lượng từ 26-30 tấn/năm. Nếu thắp điện cho thanh long ra trái mùa thì sản lượng còn có thể cao hơn. “Với giá cả ổn định ở mức chỉ 20.000 đồng/ kg thì mỗi ha thanh long người nông dân có thể thu từ 450 triệu đến 600 triệu đồng/ha/năm. Vì vậy người dân đổ xô trồng thanh long dù chúng tôi cảnh báo có thể sẽ dư thừa”.

Bấp bênh đầu ra

Mỗi năm sản lượng thanh long của Bình Thuận là trên 500.000 tấn. Tuy nhiên, có khoảng 75% sản lượng trên được xuất sang Trung Quốc bằng đường tiểu ngạch. Tức là các DN chở đến chợ biên giới Pò Chài (thuộc tỉnh Quảng Tây-TQ) bán tự do mà không có bất cứ hợp đồng mua bán nào giữa hai bên. Hình thức mua bán này đã diễn ra nhiều năm nay.

Chị Nguyễn Thị Ngọc- chủ DNTN Hiếu Ngọc (H.Hàm Thuận Nam, Bình Thuận) cho biết: “Chỉ có kiểu buôn bán tiểu ngạch như vậy và chỉ có thị trường Trung Quốc mới có thể tiêu thụ hết lượng thanh long trái khổng lồ ở Bình Thuận hiện nay”.

Theo thống kê của Sở Công thương Bình Thuận, trong số các thị trường mà thanh long Bình Thuận xuất chính ngạch (có hợp đồng thương mại) năm 2013 là Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan, Hà Lan, Singapore thì thị trường Trung Quốc vẫn chiếm tới 52% (trong tổng số 25.000 tấn chính ngạch). Điều đó cho thấy, cả thị xuất chính ngạch hay tiểu ngạch thì Trung Quốc vẫn là thị trường chủ yếu cho đầu ra của trái thanh long Bình Thuận.

Bỗng dưng rớt giá

Mấy ngày nay, thanh long Bình Thuận bỗng dưng xuống giá rất nhanh. Theo một chủ vựa thu mua ở H.Hàm Thuận Bắc, giá thanh long trái đẹp, to ngày 19.5 từ 25.000-27.000 đồng/kg (tại Pò Chài, cách đây 10 ngày giá trên 35.000 đồng/kg). Tuy nhiên, tại Bình Thuận các thương lái vẫn mua với giá 20.000 - 22.000 đồng/kg. “Nếu trừ đi chi phí vận chuyển thì bán giá đó tại Pò Chài DN nào cũng bị lỗ”- thương lái này cho biết.

Về nguyên nhân dẫn đến trái thanh long rớt giá nhanh như vậy, có phải do diễn biến trên biển Đông khi Trung Quốc đưa giàn khoan xâm nhập trái phép vùng biển VN hay không? Chủ tịch Hiệp hội thanh long Bình Thuận Bùi Đăng Hưng cho biết: “Chưa có cơ sở để đổ thừa cho điều đó. Chỉ biết trái thanh long đợt này bị thương nhân Trung Quốc chê  nhỏ và xấu…”.

Quế Hà